2 EBALUAKETA

LEHEN MUNDU GERRA

Bateratu eta gero Alemania nazioarteko politikaren gidari bihurtu zen Bismarck politikariari esker baina enperadorea hil zenean kargutik kendu zuten zeren eta enperadore berria inperialismoaren hedapenaren alde zegoen. Nazioarteko harremanen aldi berri bat hasi zen: Bake armatua.

Aldi horrek bi ezaugarri zituen:

• Bi bloke militar sortu ziren: Aliantza Hirukoitza eta Entente hirukoitza.
• Elkarrekiko beldurrak armamentu- norgehiagoka eragin zuen.

Koloniak zirela eta liskarrak egon ziren antzinako potentzien eta potentzia berrien artean, baina gerra benetan desenkadenatu zuena Austria-Hungariako Inperioko tronuaren oinordekoa ( Frantzisko Fernando artxidukea) atentatu batean hiltzea, hori gertatu zenez potentziak haien artean gerra deklaratu zuten.

Gerra 1918. urtean amaitu zen eta momenturaino izandako gerrarik odoltsuena izan zen 9 milloi zaurituekin.

Gerraren amaiera sinatzeko Versaillesko ituna sortu zuten non guda galdu zuen herria (Alemania) gertatutakoaz erresponsable bakarra egiten zuen eta gudaren ondorioak ordaindu behar izan zituen. Gerra amaitzean estremismo politikoa sortu zen, hau da, jendeak partidu faxistei eta komunistei ematen zieten haien botua ( eskumako estremuari eta ezkerreko estremuari). Emakumeak guda ostean botu eskubidea lortu zuten.

SESB, ESTATU EREDU BERRIA

Erruaiak monarkia absolutuari eusten zion eta Tsarrak botere absolutua zeukan. Herriak monarkiaz nazkatuta eta langileriaren eskubideak bilatzen bi partidu sortu zituen: Boltxebikeak (erradikalak) eta mentxebikeak (moderatuak). Igande odoltsua gertatu eta gero herria matxinatu eta Tsarra Duma kontuan artzera behartu zuten baina ez zien kasurik egin eta azkenean altxamenduak egon ziren monarkiaren aurka eta mentxebikeek boterea hartu zuten. Gobernuak ezin izan zuen gizartea lagundu, lehen mundu gerratik ez zelako atera eta horregatik Lenin, boltxebikeen burua, erbestetik itzuli zen Errusia salbatzeko. Boterea artu zuen eta gerrarekin  amaitu zuen. Gainera nekazariei eta langileei eskubideak eman zizkien.

SESB sortu zuen (Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna) eta Internazionalismoa, ideia komunistak mundu osotik garatzeko.

Lenin hil zenean Stalinek hartu zuen boterea eta diktadura komunista bat ezarri zuen hiru baliabidekin:

• Pertsona gurtea.
• Alderdi komunistaren boterea sendotzea.
• Izua.

Stalinek ekonimiarako bost urteko planak sortu zituen: jabetza pribatuarekin amaitzeko, lurren kolektibizazioa, industria-garapena, nekazaritzan autosifizienteak izateko... Eta proposatu zituen gauzak lortu zituen Errusia atzerapen ekonomikotik ateratzeko.

FAXISMOA ETA NAZISMOA

Mussolini
Lehen Mundu Gerraren ondoren, Italian krisi handia zegoen. Alderdi politiko tradizionalek ez zuten jakin egoera zail horri aurre egiten eta biztanleriaren zati handi bat muturreko alderdien alde jartzen hasi zen: alderdi komunista ezkertiarra eta eskumakoa. Mussolinik aulki gutxi lortu zituen eta horregatik estatu kolpea ematea erabaki zuen boterea lortzeko. Hauek izan ziren bere gobernuko ezaugarriak:

• Pentsamolde antidemokratiko eta antikomunista.
• Alderdi politiko bakarra.
• Indarkeria eta militarismoa gurtzea.
• Estatuak gizartea menderatu.

Hitler

Ekonomia-krisiak atsekabea eta gizarte-tentsioa areagotu zituen. Gizarteak estremuetako alderdiei eman zien botoa. Komunistek eta naziek lortu zituzten botu gehien baina inork ez zuen lortu gehien osoa. Hindenburgek Hitler izendatu zuen kantziler. Hilabete gutxitan, naziek botere guztia bereganatu zuten erregimen faxista bat ezarriz. Nazismoaren ideologia ezaugarri hauek zituen:

• Buruzagia gurtzea.
• Estatuaren nagusitasuna.
• Indarkeria eta gazteria gorestea.
• Arrasizmoa.
• Balio tradizionalak.

Nazien ustez alemaniarrak ez ziren pertsonak haiek baino gutxiago ziren, gehien bat juduak eta horiek kontzentrazio esparruetara bidaltzen zituzten bertan hiltzeko.

SESB, estatu eredu berria